अवकाळीने संकट गहिरे: गडचिरोलीतील मिरची उत्पादक शेतकऱ्यांचे नुकसान
गडचिरोली, ६ एप्रिल २०२५ – गडचिरोली जिल्ह्यात मागील दहा दिवसांत दोन वेळा अवकाळी पावसाने हजेरी लावली असून, याचा सर्वाधिक फटका मिरची उत्पादक शेतकऱ्यांना बसला आहे. या अवकाळी पावसामुळे मिरचीच्या उत्पादनापैकी सुमारे २०% मिरची खराब झाली आहे. मिरचीच्या पिकाला हाताशी आलेले यश आणि चांगले उत्पन्न मिळण्याची आशा असतानाच या नैसर्गिक संकटाने शेतकऱ्यांचे स्वप्न भिजवले आहे. जिल्ह्याच्या दक्षिण भागात मिरची, कापूस आणि भात ही प्रमुख पिके घेतली जातात, परंतु सध्याचे संकट मिरची उत्पादकांसाठी अधिक गंभीर ठरले आहे.
गडचिरोली जिल्ह्याच्या दक्षिण भागातील सिरोंचा, अहेरी आणि आसरल्ली सारख्या तालुक्यांमध्ये मिरची हे शेतकऱ्यांचे प्रमुख नगदीपीक आहे. या भागातील शेतकरी विकसित शेतीसाठी ओळखले जातात. मार्च–एप्रिल महिन्यात मिरचीची तोडणी पूर्ण होऊन ती वाळवण्यासाठी शेतात पसरवली जाते. मात्र, मागील दहा दिवसांत दोनदा झालेल्या अवकाळी पावसाने वाळत असलेली मिरची भिजली. सिरोंचा तालुक्यातील अंकिसा, आसरल्ली आणि टेकडा परिसरात हे नुकसान अधिक तीव्र आहे. स्थानिक शेतकरी संतोषगेडाम यांनी सांगितले, “आम्ही मिरची वाळवत होतो, पण अचानक पाऊस आला आणि सगळं भिजलं. आता ही मिरची बाजारात चांगला भाव मिळेल की नाही, याची शाश्वती नाही.”
मिरची उत्पादनातील २०% नुकसान म्हणजे शेतकऱ्यांसाठी मोठा आर्थिक फटका आहे. एका हेक्टरमागे सुमारे १.५ ते २ लाखांचे उत्पन्न मिळण्याची शक्यता असते, परंतु आता त्यापैकी मोठा हिस्सा गमवावा लागणार आहे. खराब झालेल्या मिरचीला बाजारात सध्याचा भाव मिळणेही कठीण झाले आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे संकट अधिक गहिरे झाले आहे.
मिरची उत्पादन ही प्रक्रिया अत्यंत खर्चिक आणि मेहनतीची आहे. लागवडी पासून ते तोडणीपर्यंत प्रत्येक रोपाला जपावे लागते. किडींचा प्रादुर्भाव झाल्यास संपूर्ण बाग नष्ट होण्याचा धोका असतो. त्यातच अवकाळी पाऊस आणि नैसर्गिक संकटे यांचा सामनाकरावा लागतो. शेतकरी रवींद्र कोराम म्हणाले, “मिरचीच्या पिकासाठी आम्ही वर्षभर मेहनत करतो. पाणी, खते, मजुरी यावर खर्चकरतो. पण शेवटी असा पाऊस सगळं वाया घालवतो.” या संकटामुळे शेतकऱ्यांचा हिरमोड झाला असून, त्यांच्यावर कर्जाचा बोजावाढण्याची भीती आहे.
मिरची सोबतच मका शेतीलाही काही प्रमाणात नुकसान झाले आहे. मका पिकाची तोडणी पूर्ण झालेली नसताना आलेल्या पावसामुळे काही शेतकऱ्यांचे नुकसान झाले. कापूस शेतीवरही या पावसाचा परिणाम जाणवला आहे, परंतु मिरची उत्पादकांचे नुकसान सर्वाधिक आहे. शेतकरी आता प्रार्थना करत आहेत की, एप्रिल महिन्यात पुन्हा अवकाळी पाऊस हजेरी लावू नये. जर पाऊस टळला तर उरलेल्या मिरचीतून त्यांना चांगला मोबदला मिळण्याची आशा आहे.
अवकाळी पावसाने शेतकऱ्यांमध्ये भीतीचे वातावरण निर्माण केले आहे. “पुन्हा पाऊस आला तर आमचं काय होणार?” अशी चिंता शेतकरी व्यक्त करत आहेत. स्थानिक शेतकरी संघटनेचे नेते म्हणाले, “सरकारने तातडीने नुकसानीचे पंचनामे करून शेतकऱ्यांना मदत करावी. मिरची उत्पादक आधीच खर्च आणि बाजारातील अनिश्चिततेने त्रस्त आहेत. आता हे संकट त्यांनाउद्ध्वस्त करू शकते.” शेतकऱ्यांनी प्रशासनाकडे आर्थिक मदत आणि नुकसान भरपाईची मागणी केली आहे.
जिल्हा प्रशासनाने अद्याप या संकटावर अधिकृत प्रतिक्रिया दिलेली नाही. मात्र, कृषी विभागाला नुकसानीचा प्राथमिक अहवालतयार करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. सिरोंचा आणि अहेरी तालुक्यातील काही गावांमध्ये पंचनामे सुरू होण्याची शक्यताआहे. शेतकऱ्यांना आपल्या नुकसानीची माहिती स्थानिक तहसील कार्यालयात नोंदवण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे.
गडचिरोलीतील मिरची उत्पादक शेतकरी सध्या दुहेरी संकटात सापडले आहेत. एकीकडे नैसर्गिक आपत्ती आणि दुसरीकडे आर्थिक अडचणी यांच्याशी त्यांचा सामना सुरू आहे. अवकाळी पावसाने त्यांचे स्वप्न भिजवले असले तरी उरलेले पीक वाचवण्यासाठी आणि चांगला भाव मिळवण्यासाठी ते प्रयत्नशील आहेत. सरकार आणि प्रशासनाची तातडीची मदत त्यांच्यासाठी आता जीवनदायी ठरूशकते. तोपर्यंत, शेतकरी निसर्गाच्या दयेवर अवलंबून राहून आपले नशीब आजमावत राहतील.
About The Author
