“निसर्गाचा प्रकोप, बाजाराची लूट: मका-धान शेतकऱ्यांचे स्वप्न भंगले”
“अवकाळी पावसाने शेतकऱ्यांचे कंबरडे मोडले; मका, धान उत्पादकांना दुहेरी संकट”
गडचिरोली, ६ मे : यंदा अवकाळी पावसाने मका आणि धान उत्पादक शेतकऱ्यांवर मोठा आघात केला आहे. निसर्गाच्या लहरीपणासह बाजारातील घसरणीच्या दुहेरी संकटाने शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती डबघाईला आली आहे. मक्याचे दर, जे सुरवातीला प्रति क्विंटल २,३०० रुपये होते, ते आता २,१२५ रुपयांपर्यंत घसरले आहेत. व्यापाऱ्यांनी या संधीचा गैरफायदा घेत दरात २०० रुपयांची कपात केल्याने शेतकऱ्यांचे नुकसान अधिकच गंभीर झाले आहे. दुसरीकडे, धान उत्पादक शेतकऱ्यांचेही मोठे नुकसान झाले असून, सुकण्यासाठी उघड्यावर ठेवलेले धान वादळी पावसाने भिजले आणि ताडपत्र्या उडाल्याने शेतकऱ्यांचे आर्थिक गणित कोलमडले आहे.
मक्याच्या दरात घसरण: व्यापाऱ्यांचा फायदा, शेतकऱ्यांचे नुकसान
मका हा अनेक शेतकऱ्यांचा प्रमुख नगदी पीक आहे. यंदा मक्याच्या उत्पादनाला चांगला भाव मिळेल, अशी आशा शेतकऱ्यांना होती. परंतु, अवकाळी पावसाने पिकांचे नुकसान केल्याने उत्पादनाची गुणवत्ता आणि उपलब्धता प्रभावित झाली. याचा फायदा घेत व्यापाऱ्यांनी बाजारात मक्याचे दर कमी केले. “सुरवातीला २,३०० रुपये प्रति क्विंटल मिळत होते, पण आता २,१२५ रुपये दर मिळतोय. यामुळे आमचे उत्पन्न घटले आहे,” असे कुंभिटोला येथील शेतकरी राजू मडावी यांनी सांगितले. व्यापाऱ्यांनी मागणी कमी झाल्याचे कारण पुढे केले असले, तरी शेतकऱ्यांचा आरोप आहे की, ही दरातील कपात नियोजित आहे.
धान उत्पादकांवर निसर्गाचा आघात
धान उत्पादक शेतकऱ्यांची अवस्था मक्याच्या शेतकऱ्यांपेक्षा वेगळी नाही. धान सुकवण्यासाठी उघड्यावर ठेवलेले असताना वादळी वाऱ्यासह आलेल्या पावसाने मोठे नुकसान केले. “आम्ही धान सुकवण्यासाठी ताडपत्र्यांचा वापर केला होता, पण वादळाने ताडपत्र्या उडवल्या आणि धान भिजले. आता त्याची गुणवत्ता कमी झाली आहे,” असे येथील शेतकरी मनोहर झोडे सांगितले. भिजलेल्या धानाला बाजारात कमी दर मिळत असल्याने शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान वाढले आहे. काही शेतकऱ्यांनी सांगितले की, त्यांनी कर्ज काढून खते, बियाणे आणि मजुरीवर खर्च केला होता, पण आता उत्पन्न मिळण्याची शक्यता धूसर झाली
शेतकऱ्यांचे दुहेरी संकट
निसर्गाच्या माऱ्याने आधीच अडचणीत आलेल्या शेतकऱ्यांना बाजारातील घसरणीने आणखी दणका दिला आहे. अवकाळी पावसामुळे पिकांचे नुकसान झाले, तर दुसरीकडे व्यापाऱ्यांनी दर कमी करून शेतकऱ्यांच्या हातात कवडीमोल उत्पन्न ठेवले. “आम्ही वर्षभर मेहनत करतो, पण निसर्ग आणि बाजार दोन्ही आमच्या विरोधात आहेत. सरकारने आम्हाला नुकसानभरपाई द्यावी,” अशी मागणी येथील शेतकरी सचिन झोडे यांनी केली.
शेतकऱ्यांच्या मागण्या आणि अपेक्षा
शेतकऱ्यांनी सरकारकडे तातडीने नुकसानभरपाई आणि किमान आधारभूत किंमत (MSP) लागू करण्याची मागणी केली आहे. “जर सरकारने MSP ची हमी दिली, तर व्यापाऱ्यांना कमी दराने खरेदी करता येणार नाही,” असे शेतकरी संघटनेचे नेते राजू बाराई यांनी सांगितले. तसेच, अवकाळी पावसामुळे झालेल्या नुकसानीचे पंचनामे करून शेतकऱ्यांना तातडीने मदत द्यावी, अशी मागणीही जोर धरू लागली आहे.
शेतीचे भवितव्य आणि उपाय
अवकाळी पाऊस आणि बाजारातील अस्थिरता यामुळे शेतकऱ्यांचा शेतीवरील विश्वास डळमळीत होत आहे. तज्ज्ञांच्या मते, हवामान बदलामुळे अवकाळी पावसाचे प्रमाण वाढत आहे. यासाठी शेतकऱ्यांना हवामानावर आधारित पीक नियोजन, विमा संरक्षण आणि बाजारातील स्थिरता यावर लक्ष देण्याची गरज आहे. तसेच, सरकारने शेतमालाच्या योग्य दराची हमी आणि नुकसानभरपाईसाठी तातडीने पावले उचलण्याची आवश्यकता आहे.
“यंदा अवकाळी पावसाने मका आणि धान उत्पादक शेतकऱ्यांचे स्वप्न भंगले आहे. निसर्गाच्या लहरीपणासह व्यापाऱ्यांच्या नीच खेळाने शेतकऱ्यांना आर्थिक संकटात लोटले आहे. शेतकऱ्यांच्या या दुहेरी संकटाकडे सरकार आणि समाजाने गांभीर्याने पाहण्याची गरज आहे. नुकसानभरपाई, बाजारातील स्थिरता आणि शेतकऱ्यांचे हित जोपासणारी धोरणे यामुळे शेतकऱ्यांना या संकटातून बाहेर काढता येईल. अन्यथा, शेती आणि शेतकऱ्यांचे भवितव्य धोक्यात येण्याची भीती आहे.”
About The Author
