शिवराजपूर ग्रामसभेचा सामूहिक वनहक्क विकासाचा प्रवास: व्यवस्थापन आराखड्यास मंजुरी, रोहयो अंतर्गत नवे पर्व
देसाईगंज/वडसा , १६ एप्रिल : ग्रामसभा शिवराजपूरने सामूहिक वनहक्क क्षेत्राच्या विकासासाठी ऐतिहासिक टप्पा गाठला आहे. 2011 मध्ये 289.41 हेक्टर सामूहिक वनहक्क क्षेत्र प्राप्त झाल्यानंतर, अनुसूचित जमाती व इतर पारंपारिक वन निवासी (वन हक्क मान्यता) अधिनियम 2006 आणि सुधारित नियम 2012 अंतर्गत सृष्टी संस्थेच्या मार्गदर्शनात ग्रामसभा स्थापित झाली. 30 नोव्हेंबर 2021 च्या शासन निर्णयानुसार, ग्रामसभेने महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (मनरेगा) अंतर्गत अंमलबजावणी यंत्रणा म्हणून मान्यता मिळवण्यासाठी तहसील कार्यालयात प्रस्ताव सादर केला. महाराष्ट्र रोजगार हमी कायदा 1977, मनरेगा 2005 आणि वन हक्क अधिनियम 2006 यांची सांगड घालून, सृष्टी संस्थेचे संयोजक केशव गुरनुले आणि फाउंडेशन फॉर इकोलॉजिकल सेक्युरिटीच्या सहकार्याने कार्यकर्ता राकेश खेवले यांच्या मदतीने सामूहिक वनक्षेत्र व्यवस्थापन आराखडा तयार झाला. या आराखड्यास मा. जिल्हाधिकारी अविशांत पंडा यांनी 26 मार्च 2025 रोजी मंजुरी दिली.
रोहयो अंतर्गत कामे सुरू करण्यासाठी ग्रामसभेने वन विभागाकडे तांत्रिक अंदाजपत्रकाचा प्रस्ताव सादर केला. मात्र, मिळालेल्या 289.41 हेक्टर क्षेत्रापैकी 60% भागात वैयक्तिक वन पट्टे आणि महसुली शेती असल्याने सामूहिक कामांसाठी पुरेशी जागा उपलब्ध नव्हती. यावर उपाय म्हणून, ग्रामसभेने सामूहिक वनक्षेत्राला लागून असलेल्या कक्ष क्रमांक 93 चे क्षेत्र मिळवण्यासाठी वन विभागाकडे प्रत्यक्ष पाठपुरावा सुरू केला. यासाठी एक पथक तयार झाले, ज्यात वन विभागाचे फॉरेस्ट गार्ड निलेश पंदराम, ग्रामपंचायत सदस्य प्रमोद झिलपे, सामूहिक वनहक्क समितीचे अध्यक्ष बाळकृष्ण आत्राम, सचिव बापूनाथ बेदरे, सदस्य अन्नाजी कुथे, अविनाश कार, विद्या सूर्यवंशी आणि सृष्टी संस्थेचे कार्यकर्ते राकेश खेवले यांचा समावेश होता. या पथकाने प्रत्यक्ष भेटी आणि चर्चेद्वारे प्रस्तावाला गती दिली.
हा व्यवस्थापन आराखडा वृक्षारोपण, मृदा संवर्धन, जलसंधारण आणि वनउत्पादन संकलन यासारख्या शाश्वत उपक्रमांवर केंद्रित आहे. यामुळे स्थानिक आदिवासी आणि वननिवासी समुदायाला रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतील आणि जैवविविधता संवर्धनाला चालना मिळेल. सृष्टी संस्था आणि फाउंडेशन फॉर इकोलॉजिकल सेक्युरिटीच्या मार्गदर्शनामुळे ग्रामसभेला तांत्रिक आणि प्रशासकीय बाबी समजून घेण्यास मोठी मदत झाली. कक्ष क्रमांक 93 चे क्षेत्र मिळाल्यास, ग्रामसभेच्या कामांना अधिक व्यापक स्वरूप प्राप्त होईल.
ग्रामसभेच्या या प्रयत्नांमुळे स्थानिक समुदायात उत्साहाचे वातावरण आहे. सामूहिक वनहक्क समितीचे अध्यक्ष बाळकृष्ण आत्राम म्हणाले, “आमच्या गावाला मिळालेल्या वनहक्कांचा उपयोग करून आम्ही शाश्वत विकासाचे स्वप्न साकार करू.” सृष्टी संस्थेचे कार्यकर्ते राकेश खेवले यांनी सांगितले, “ग्रामसभेच्या सामूहिक प्रयत्नांमुळे वनहक्क कायद्याची खरी अंमलबजावणी होत आहे.” मा. जिल्हाधिकारी अविशांत पंडा यांनी आराखड्यास मंजुरी देताना ग्रामसभेच्या प्रयत्नांचे कौतुक केले आणि हा आराखडा इतर गावांसाठी प्रेरणादायी असल्याचे म्हटले. कक्ष क्रमांक 93 चे क्षेत्र मिळाल्यास, ग्रामसभेच्या या प्रयत्नांना आणखी बळ मिळेल, आणि स्थानिक समुदायाला आर्थिक स्थैर्य आणि पर्यावरण संरक्षणाचे फायदे मिळतील.
About The Author
